OSOBLIWOŚCI DENDROLOGICZNE BOLKOWA

Każde małe miasto, posiada cenne i wyjątkowe drzewa świadczące o historii jego ogrodnictwa i zieleni. Nie zawsze jest to równoznaczne z obecnością pomników przyrody, ponieważ często cenne egzemplarze drzew nie są obejmowane żadną formą ochrony.  Takim przykładem jest na pewno Bolków położony się w powiecie Jaworskim na Dolnym Śląsku. Miasto, którego główną atrakcją jest Zamek na temat którego pierwsze wzmianki pochodzą z 1277r., posiada bardzo interesującą dendroflorę, której pozazdrościć mogą rożne arboreta i ogrody botaniczne.

W 2016 wraz z Marią Ostrowską-Dudys i Markiem Janasem rozpoczęliśmy pracę nad artykułem, który opublikowany został w 2017 r. w czasopiśmie Nauka Przyroda Technologie: Sobolewski R.K., Ostrowska-Dudys M.B., Janas M.J., (2017). Wartość przyrodniczo-historyczna osobliwości dendrologicznych Bolkowa na Dolnym Śląsku. Nauka Przyr. Technol. 11 (4), 343-354. https://www.npt.up-poznan.net/pub/art_11_32.pdf

W 2017 opracowanie to stało się podstawą to stworzenia ścieżki edukacyjnej „Drzewa- dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe Bolkowa” mającej na celu promocje drzew i zieleni miasta. Projekt był możliwy dzięki współpracy z Towarzystwem Miłośników Bolkowa, a dofinansowany został ze środków programu „Działaj Lokalnie X” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz ośrodka Działaj Lokalnie w Mściwojowie”.

Z najciekawszych gatunków i odmian odnotowanych na terenie wskazać można obecnie:

  • Kasztanowiec pospolityLaciniata′ (Aesculus hippocastanum ′Laciniata′)
  • Sosna żółta w odmianie skalnej (Pinus ponderosa var. scopulorum)
  • Buka pospolitego ′Asplenifolia′ (Fagus sylvatica ′Asplenifolia′)
  • Cyprysik nutkajski (Xantocyparis nootkatensis, syn. Chamaecyparis nootkatensis)
  • Dąb błotny (Quercus palustris)
  • Platan klonolistny (Platanus ×acerifolia syn. Platanus ×hispanica ′Acerifolia′)
  • Tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera)
  • Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba)

Drzewa te powiązane się z obiektami historycznymi, które utraciły swoją dawną funkcję. I tu szczególnie warto wymienić częściowo zachowaną kolekcję dendrologiczną przy ul. Kaminnogórskiej (niem. Gartenstrasse) będącą  pozostałością ogrodu przy nieistniejącej szkole wyższej dla chłopców i dziewcząt (niem. Höhere Knaben- und Mädchenschule), powstałej w 1886 roku. Na zdjęciu archiwalnym widać jednego z 2 zachowanych platanów w tym miejscu, trzeci natomiast rośnie przy budynku dawnego dworca kolejowego. Co ciekawe przypadkowo udało nam nam się ustalić, że na terenie miasta rósł dawniej również klon pospolity w odmianie ′Palmatyfidum′, będący ciekawostką dendrologiczną.

Źródła ikonograficzne wskazują założenie ogrodu przed 1903 rokiem [źródło https://dolny-slask.org.pl/7307998,Bolkow,Przyszkolny_ogrod_botaniczny_nie_istnieje.html]

Założeniami jakie przyświecały podczas realizacji projektu opierały się nie tylko na ochronie i wyeksponowaniu tych unikatowych drzew, ale też wymuszeniu ruchu turystycznego do miasta.  Należy pamiętać, ze historycznie zieleń była ściśle powiązana z architekturą i zagospodarowaniem przestrzennym przez co informacje o cennych okazach drzew uzupełniają w znacznym stopniu zasoby turystyczne miasta.

Kasztanowiec pospolity ′Laciniata′ (Aesculus hippocastanum ′Laciniata′) – unikat którego obwód wynosi zaledwie 188 cm, stare odmiany są nie spotykane na terenach zieleni miejskiej. We Wrocławiu rośnie inny cenny okaz  kasztanowca w odmianie palczastej – kasztanowiec pospolity ′Digitata′ (Aesculus hippocastanum ′Digitata′) w Parku Południowym. Odmiana ′Laciniata′ ma liście złożone z większej ilości listków niż gatunek typowy (Czego nie wspomina Seneta w swoim opracowaniu z 1991 r.) a blaszka liściowa jest silnie zredukowana. Drzewo niestety nie posiada efektownych kwiatów, jak choćby odmiana  ′Digitata′, ale na pewno zasługuje na upowszechnienie ze względu na fakturę korony. Z obserwacji drzewa można go polecić nawet do małych ogrodwów. Odmiany drzewa często mają obwody mniejsze niż gatunki, na co należy zwracać przy opracowaniach historycznych.

Do niedawana rósł w Bolkowie Jesion wyniosły odmiany ′Pendula Wentworthii′ przy dawnym kościele ewangelickim.  Niestety drzewo wycięto podczas prac rewitalizacji obiektu z początkiem 2018, co jest dużą stratą za zasobów zieleni nie tylko miasta a województwa. Do tej pory Seneta podaje wzmianki o tej odmianie tylko z Podzamcza. Nie mniej jednak z dużym prawdopodobieństwem, odmiana ta zachowała się możliwie w Strzegomiu na jednym z cmentarzy. Cecha charakterystyczną odmiany jest silnie wykształcony przewodnik, a same konary malowniczo przewieszające się, obecnie nie stwierdziłem, żeby była dostępna w szkółkach.

Jedną z moich ulubionych odmian jest odmiana buka pospolitego ′Asplenifolia′co ciekawe na Dolnym Śląsku jest sporo egzemplarzy tej odmiany, jak się okazuje dawniej była chętnie sadzona na terenach zieleni miejskiej. Do tej pory na Dolnym Śląsku 5 drzew objęto ochroną pomnikową, przy czym tylko jedno drzewo, rosnące w Wałbrzychu ma obwód większy niż drzewo rosnące w Bolkowie. O odmianie można przeczytać również w jednym ze wcześniejszych wpisów http://dendrologiasobolewski.pl/gatunki-rodzime/buk-pospolity-i-jego-dwie-odmiany/

Więcej informacji o drzewach zachęcam do zapoznania się z artykułem wspomnianym w tekście, dostępnym w linku oraz odwiedzenia Bolkowa, ponieważ warto. Tablice zaopatrzone są autorskimi fotografiami ale również materiałem zielnikowym z moich osobistych zbiorów, które gromadzę już od ponad 5 lat.

KASZTANOWIEC POSPOLITY ‚LACINIATA’  POMNIKIEM PRZYRODY

Po 3 latach zmagań, w dniu 30.06.2020 r. rada miejska w Bolkowie ustanowiła kasztanowca pospolitego ′Laciniata′ (Aesculus hippocastanum ′Laciniata′) pomnikiem przyrody. Z wcześniejszych ustaleń wiemy, że wskazywane okazy tej odmiany w Puławach i Zarszynie  (pow. sanocki), nie zachowały się do dzisiaj. 

 

Literatura:

  • Sobolewski R.K., Ostrowska-Dudys M.B., Janas M.J., (2017). Wartość przyrodniczo-historyczna osobliwości dendrologicznych Bolkowa na Dolnym Śląsku. Nauka Przyr. Technol. 11 (4), 343-354.https://www.npt.up-poznan.net/pub/art_11_32.pdf

 

UWAGI DO STANU ZACHOWANIA DRZEW:

  • jeden z dwóch cyprysików nutkajskich wykazuje znaczny posusz, spowodowany oddziaływaniem niekorzystnych warunków siedliskowych i warunków pogodowych od 2015. Rośnie na terenie parkingu – dawniej skwer,
  • przed otwarciem ścieżki wyłamał się jeden z przewodników kasztanowca czerwonego,
  • jednemu z dębów błotnych podczas wichury w 2017 roku, kilka dni po otwarciu ścieżki, wyłamał się przewodnik,
  • jesion wyniosły ‚Pendula Wentwortii’ wraz klonem pospolitym ‚Schwedleri’ został usunięty z związku z rewitalizacją, dawnego kościoła ewangelickiego.

One Comment

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *